‘Tết tết tết, tết đến rồi …’câu hát quen thuộc trong lòng người Việt Nam trong hay ngoài nước, cái rạo rực được mặc áo mới quần mới giầy mới đã qua rồi. Nay chúng ta chỉ còn giữ nó như là một luyến tiếc, một nhớ nhung.
Đêm mùa đông lạnh giá xứ người không ngủ được, chợt trong tôi hiện lên ký ức tuổi thơ nơi tôi sinh ra vào những ngày tết Nguyên Đán. Đã bao nhiêu cái tết ta rồi nhỉ? tôi tự hỏi, chắc là lâu lắm rồi, mà tôi làm gì có được cái diễm phúc thấy lại được cái tết Sài Gòn nơi tôi trưởng thành và làm việc, Sóc Trăng nơi tôi sinh ra đó là một giấc mơ, mà xa quê tôi mới nghĩ đến, ngày giao thừa và những ngày giáp tết với tiếng pháo giao thừa và pháo hoa nghe thì gần mà sao xa quá đối với tôi.
Hàng ngày, tôi vẫn đi làm như mọi người, phải đi học sau giờ làm và ngày cuối tuần, cái rét mùa đông phủ đầy tuyết, làm ai cũng chạnh lòng nhớ những ngày tết đến. Nơi tôi ở, nằm trong lòng thủ đô Châu Âu, những ngày tết Tây, đường treo đèn hoa rực rỡ nhưng sau tuần đầu tháng một thì lại bị kéo xuống. Những ngày giáp tết ở Sài Gòn, đường phố đầy đèn màu ở trung tâm, chợ hoa Nguyễn Huệ sặc sỡ hay bên cạnh cầu Thiên Hộ Sóc Trăng, người đi xe trên đường phố tấp nập đông đúc ở Sài Gòn hay hội chợ Hồ Nước Ngọt Sóc Trăng, thời tiết mát mẻ vào ban đêm mặc dù cái nóng bức ban ngày, những ngày này Cha Mẹ và chị tôi tất cả đều ra chợ hoa mua những cây mai, cây hạnh, hoa cúc, hướng dương mang về nhà trang trí, treo thiệp lì xì lủng lẳng trên cây mai, treo đèn chớp tắt, tôi vẫn nhớ mãi những ngày ấy.
Những ngày giáp tết, tôi và anh trai tôi thường phải lau chùi các cửa sổ, sơn lại song sắt cửa hay tường cũ thì sơn lại, sau đó anh tôi khéo tay vẽ dợn sóng màu sắc của biển, hay trong phòng khách nhỏ giành riêng cho bạn bè chúng tôi, anh và tôi trang trí vẽ hoa trên tường rồi treo đèn màu, dây kim tuyến cùng những cây mai, cây hoa rất đẹp. Đêm giao thừa, Mẹ tôi khấn váy đốt nhang cho bàn thờ tổ tiên, Mẹ tôi rót trà, rồi gõ vài tiếng mõ đầu năm. Cha, anh em chúng tôi lên sân thượng cùng xem và đốt pháo theo tiếng pháo đầu tiên, rồi xung quanh khu vực chúng tôi, Đông, Tây, Nam, Bắc.. ôi tiếng pháo nổ dòn tan kéo dài hàng giờ rồi nhỏ dần cho đến sáng, cảm giác rạo rực một ngày của năm mới bắt đầu. Ngủ ngon lành, thức dậy trễ mà không bị la rầy vì là đầu năm nên Cha Mẹ tôi kiêng kỵ:
‘Không là rầy con cái, không quét hốt rác’
Chuẩn bị quần áo mới, giầy mới, tóc tai được làm đẹp trước đó, để được chúc tết Cha Mẹ, được nhận bao lì xì, và chụp hình cả nhà, lúc nào Cha tôi cũng muốn năm chị em gái chúng tôi chụp hình chung với nhau để kỷ niệm và gửi cho mấy anh tôi xa xứ nhiều năm xem không khí tết Việt Nam cho đỡ nhớ nhà, vì Cha muốn chúng tôi yêu thương nhau như thể :
‘Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao’
Nơi xứ người, lúc nào nhà tôi, cũng trang trí cây thông ngày noël, tôi trang trí và giữ rất lâu, cho con gái của tôi ngắm mỗi ngày cho đến giữa tháng hai tôi mới cất vào, mà tết ta lúc nào cũng rơi vào cuối tháng một hay đầu tháng hai dương lịch, nên cái không khí đèn hoa tết ta cho người Việt nơi tôi sống không có cảm giác rạo rực như những ngày giáp tết tại Sài Gòn hay Sóc Trăng. Nghe tiếng là trung tâm thủ đô Châu Âu, mà thực sự người Việt nơi tôi sống chẳng là bao, nghe thống kê gần ba ngàn người Việt. Ngoài gia đình chồng tôi Việt lẫn Tây, chủ tiệm bán đồ ăn Việt Nam và vài người bạn thì tôi chẳng còn quen ai khác là người Việt. Tôi không có thói quen giao tiếp nhiều với cộng đồng Việt Nam nơi đây, nên nhớ tới tết ta cũng không dể dàng, tôi hình như cũng quên dần và với thói quen tết Tây. Vào ngày mười ba tháng hai năm ấy, hôm đó là cuối tuần, tôi vào lớp học, vào giờ nghĩ giải lao, tôi ăn trưa, một bạn cùng lớp hỏi tôi?
‘Khi nào thì tết của mày? mà người Tây hay gọi là Nouvel An Chinois ?’
‘Chắc là sắp tới rồi’ Tôi giựt mình và liền suy nghĩ !
‘Nhưng người Việt tụi này gọi là Nouvel An Vietnamien ‘ tôi nói tiếp
Sau giờ học tôi về nhà, lên internet xem lại ngày âm lịch và dương lịch, trời ơi đó là giao thừa ba mươi tết ta chuyển sang mùng một tết. Vào chiều tối, khi chồng tôi về đến nhà tôi nói :
‘Anh à, hôm nay là ngày mùng một tết ’
‘Vậy hả ?’ chồng tôi trả lời, vẻ hơi chút suy tư.
‘Ngày mai mình đi chùa hén anh?’ Tôi đề nghị
‘Ừ’ chồng tôi đáp.
Ăn cơm tôi xong, có điện thoại của người thân thăm hỏi và mời gia đình nhỏ chúng tôi ngày mai sang nhà chị ăn tết ta, như thường lệ hàng năm. Nhưng tôi chưa bao giờ tham dự, đây là lần đầu tiên tôi quyết định sang nhà chị dự tết Nguyên Đán.
Sau cuộc thảo luận với chồng, chúng tôi quyết định sau khi đi chùa, tối đến thì sang nhà chị dự tết. Tìm ra địa chỉ của chùa Việt Nam trên internet, tôi vội vàng ghi vào máy GPS hướng dẫn chỉ đường. Sáng Chủa Nhật, lần đầu tiên đi lễ chùa Việt Nam tại xứ người với chồng và con gái, trong cái giá lạnh mùa đông, nhưng mai thay không phủ tuyết ngày đó. Đến cổng chùa, tôi bắt đầu thấy lát đát vài ngừơi Việt Nam, Tây cũng có bước vào. Người Việt nữ hay vài bé gái Việt Nam thì mặc áo dài truyền thống không kiểu cách, đơn giản, đàn ông thì ăn mặc bình thường như những ngày công sở. Cổng chùa, chỉ là cửa một ngôi nhà bình thường, bên trên có lát gạch tráng men hình mái nhà Việt Nam màu xanh lá cây đậm dài khoảng một mét, nếu không chú ý chắc chẳng ai biết đó là ngôi chùa Việt Nam. Chạnh lòng, nghĩ đến cái tết quê nhà, ôi sao vui quá cở, tôi đứng lại trước cổng chùa vài phút suy gẫm và nghĩ ‘Sao không có mùi thơm của nhang, của hoa, tiếng gõ mõ của chùa, tấp nập người ra vào, người xem bói quẻ đầu năm …
Cha tôi thường nói vào tối đêm giao thừa và vào mùng một tết, khi chúng tôi ngồi ăn quây quần:
‘Năm cũ đi qua, năm mới đến tết. Năm mới phát tài’
‘Mùng một tết cha, mùng ba tết thầy’.
’Tất cả hiện trong tôi một khoảng khắc thật ngắn ngũi, lòng tôi se lại. Rồi bổng giựt mình nghĩ ra mình đang ở giữa lòng Thủ Đô Châu Âu.’
Thế rồi, lòng tôi như ấm lại không khí tết ta ở quê nhà khi tôi bước vào chùa, nhìn xung quanh, thấy có bày một cái bàn, vài người Phật tử đứng bán đồ ăn chay, nào là chả giò, bì cuốn, sườn dim xả, sườn rang ngọt, mì ăn kho xả, kho thập cẩm, cá kho tộ, farci bắp cải, farci ớt, farci đậu, xá xíu bánh mì, mắm thái, chả lụa, xào thập cẩm, xào mì, canh chua, canh khổ qua, cary, bún bò huế, v.v... các thứ bánh: bánh trưng, bánh chuối, bánh cam, bánh ít, bánh bao, bánh gìo, bánh gai, bánh cúc, bánh xu xê, bánh bột lọc, bánh cuốn, xôi vò, chè, v.v... ôi thôi vui quá, tôi đếm không xuể vì lâu lắm rồi tôi đâu có thấy mấy thứ này đâu !! Tôi nghĩ thầm, lên lầu cúng váy xong, tôi lại mua một mớ mang về. Sau khi khấn lại cúng dường, tôi ra mua ngay nhiều thứ, tay xách nách mang, hì hụt chạy ra xe cất, báo với chồng tôi nên ăn ngay cho ngon, nhưng chồng tôi nói: hình như bên trong có đồ ăn chay đãi Phật tử viếng chùa, chồng tôi vô ngay và nếm một vài món trên bàn xếp sẵn cho khách, anh ăn trông ngon miệng. Tôi ngồi chờ, và đi dạo xung quanh, thấy có một tấm bảng treo thông báo nội dung chương trình Tết Nguyên Đán của chùa, trong đó có phần Múa Lân, phần này là tôi thích nhất. Tôi nén lại xem múa Lân, vì lâu lắm tôi không nhìn thấy nơi xứ người. Chờ khoảng hơn một giờ đồng hồ, thế là đoàn múa Lân đến, nhưng trông thật vui vì Tây mật đồ múa Lân, chứ không phải ta. Chỉ có một trưởng đoàn múa Lân là ngưởi Hoa, nói đoàn múa Lân cho oai chứ thật ra là chỉ có một con Lân nhỏ và hai người múa cùng ba người đánh trống mà thôi. Làm sao mà tôi không nhớ đến đoàn Lân ở Sài Gòn Chợ Lớn, ôi thôi nào người là người tiếng trống rộn ràng vui khôn kể.
Thấy đoàn Lân con gái tôi hỏi?
’Con gì vậy mẹ’
‘Con Lân’ tôi trả lời
‘Tại sao nó đến múa’con tôi hỏi
‘Để chào mừng ngày tết Nguyên Đán và sư thầy, cùng mọi người, rước mai mắn vào nhà‘tôi giải thích
Sau khi sư thầy làm lễ cúng xong và cho lộc, sư thầy xuống dự múa Lân và sư cô tặng tiền lì xì cho đòan múa Lân. Sau tràn pháo nổ giòn, tiếng trống bắt đầu, người đánh trống gõ vào điều nhịp, xe chạy phải ngừng cho đoàn múa Lân được diễn ra trong hơn mười lăm phút. Tất cả phong tục này hình như là thường lệ của chùa nơi này hàng năm, nên họ cũng chẳng than phiền, chứ ở đây chỉ dừng lại vài phút là họ nổi cáu và nhấn còi inh ỏi, sau màn trình diễn giữa đường, đoàn Lân được nhiều người cho lì xì, chắc cũng bộn. Trước khi kết thúc, đoàn Lân lạy tạ sư thầy và các Phật tử. Tiệc tan, chúng tôi lên xe về nhà, trên đường về ghé sang chợ trong trung tâm, tôi liền mua mấy bao lì xì, rồi chờ đến tối đi dự tiệc.
‘Khi nào nó múa nữa?’ con tôi hỏi tiếp
‘Năm sau nhe con ‘Tôi nói.
Về đến cửa nhà, cô hàng xóm tôi thấy chúng tôi về, ăn mặc không như thường lệ, cô ta hỏi ?
‘Khi nào Nouvel An Chinois ?’
‘Hôm nay ‘tôi trả lời
‘Nhưng là Nouvel An Vietnamien ‘tôi nói tiếp
‘Chúng tôi có những ngày tết Nguyên Đán trùng với tết Trung Hoa chứ không phải tết này là tết riêng của Trung Hoa ‘tôi giải thích.
‘Ngày tết chúng tôi có chợ hoa nào là cây mai, cây đào, các loại hoa..’ tôi tiếp.
Tôi mời cô hàng xóm sang chụp hình cây thông noël cho cô và con gái, mà tôi vẫn còn giữ đó, hình kỷ niệm tết Nguyên Đán nơi xứ lạnh quê người, tôi kể về cái tết và cho họ xem chương trình tết trên DVD Thúy Nga,Vân Sơn, Asia mà tôi thường mua để xem vào dịp tết. Sau khi chụp hình xong, chia tay ra về, tôi chuẩn bị bao lì xì cho mấy đứa cháu gái. Chúng tôi chuẩn bị sang nhà chị để dự lễ. Bước vào nhà chị, hai cháu gái lai Tây mặc áo dài trông xinh xắn, tôi nghĩ chị cũng hay giữ được cái phong tục này. Sau vài phút chờ đợi, tất cả mọi người cùng đến, chúng tôi bắt đầu đốt nhang khấn váy tổ tiên, trên bàn thờ vỏn vẹn đĩa trái cây nào bơm nho, hồng, cam vàng và một cái bánh chưng to một lọ thấp hương, hai cây đèn cầy.
Chẳng bù cho cái tết quê nhà, trước những ngày tết Mẹ tôi chuẩn bị mua sắm, nào là gà, vịt , thịt heo, đậu xanh, lá chuối, trái cây, cà tô mát, bí, củ năng.., sao mà quá rộn ràng nhộn nhịp, lòng rạo rựt nhớ những ngày này để được Mẹ cho áo quần mới, giầy mới đi khoe mọi người. Sáng ngày mùng 23 đưa ông Táo Mẹ tôi thức sớm cúng váy, chúng tôi thức dậy, sau buổi ăn sáng và cũng thưởng thức món chè đậu xanh bột khoai, khoai lùn ngon miệng. Tối mùng 26 Mẹ tôi chuẩn bị tất cả: nào lá chuối, thịt heo ướp sẵn, chuối sim chín, chúng tôi ngồi quây quần cùng gói bánh tét, nhưng tôi chưa bao giờ biết gói, chưa học được cai gói bánh tét trông đẹp mắt, ngon miệng của Mẹ tôi, những món thịt kho hột vịt nước dừa, là tôi đã xa quê..
Mẹ tôi trưng bày đủ kiểu, tấm liễn mà Mẹ tôi nhờ người ta viết, đặt vào bàn thờ cùng chân cặp đèn cầy đánh bóng, và thêm mấy tấm đỏ đỏ có chữ vàng dán vào dưa hấu trông rất vui vẻ, nào là dừa, đu đủ, xoài các Xuân Lộc, gà luôc vàng tươi, cháo huyết, đĩa gỏi, thịt kho hột vịt, thấy mà đói cả bụng.
Không khí tết ta ở Châu Âu. Chúng tôi nhập tiệc , bàn tiệc chỉ có đĩa chả giò cùng salad, cơm chiên, gà nướng cùng với bánh kem. Sau màn này, chúng tôi chuẩn bị cho lì xì mấy đứa cháu, rồi chúng tôi trò chuyện, trên bàn có đĩa mứt nhỏ đủ loại như mứt bí, mứt dừa, mứt củ năng, vài hạt dưa và bình trà cũng được đặt với mấy cái tách nho nhỏ, kể chuyện năm qua, chuyện những ngày xuân vui vẻ ở Việt Nam.
Ngày tết quê nhà sao mà vui đến thế, đi đến đâu cũng thức ăn, bánh mứt, nhận bao lì xì rồi đi ăn uống, xem phim hả hê, chơi bầu cua cá cọp v.v, kéo dài ít nhất gần cả tuần lễ. Lúc nào nhà Cha Mẹ tôi, trên bàn khách cũng đĩa bánh mứt, hết người học trò của Cha tôi đến thăm và thấp nhang, đến gia đình con cháu Cha Mẹ đến viếng ,bạn bè chúng tôi v.v, nào bao lì xì, bánh mứt cứ cho vào liên tục, tôi là người thường hay bỏ thêm bánh mứt vào khay, nên tôi nhớ rất rõ. Mẹ tôi chuẩn bị đủ loại mứt, nào là mứt dừa, mứt bí, hạt dưa, bánh bông lan, bánh kẹp, dưa hấu, nếu là khách thân Mẹ tôi bảo tôi xuống bếp mang thêm tôm khô củ kiệu cùng bánh tét, thịt kho hột vịt…Thường thì mấy đứa cháu của Cha Mẹ tôi hay chúc Cha Mẹ tôi ‘sống lâu trăm tuổi, sức khỏe dồi giàu v.v’, còn bạn bè chúng tôi thì chúc cho nhau những việc tốt cho năm sau ‘làm ăn phát tài, tiền vô như nước ‘.
Chúng tôi kể chuyện đã xảy ra trong năm cũ và dự định cho năm mới ở xứ người, chúc nhau qua lại ‘năm mới sức khỏe dồi dào, muốn gì được đấy’. Huyên thuyên vậy là khoảng mười giờ đêm, tiệc tàn chúng tôi trở về nhà, thế là xong cái tết ta ở xứ người. Ngày mai trở lại công sở bắt đầu thứ hai đầu tuần, ăn giữa giờ trưa như thường lệ, mà là ngày mùng hai âm lịch, tôi vẫn bùi ngùi nhớ đến ngày mùng hai thăm bà nội rồi bà con giòng họ rất vui, nhận lì xì của ông bà cô bác... Được chạy xe trên đường, ngấm hết quần này rồi quần áo nọ, màu sắc rực rỡ trông đẹp mắt, xem ca nhạc tết. Ngày thứ ba là ngày mùng ba âm lịch, tôi chợt nhớ lời cha tôi, mỗi mùng ba tết thường tôi cùng bạn bè đi thăm thầy cô cũ, kể cho thầy cô nghe những năm qua những thành đạt của chúng tôi sau Đại Học. Nhưng ngày này nơi đây, sau giờ làm việc tôi đến trường Đại Học và mang theo một gói quà cho cô tôi, tôi tặng cô :
‘Tại sao ?’cô tôi hỏi
‘Hôm nay là tết Nguyên Đán, và ngày này là ngày tết thầy của người Việt Nam‘tôi trả lời.
‘Cám ơn em’cô hôn tôi và nói.
Tôi buồn rồi quay về chỗ, im lăng và học tiếp, trở về nhà, tôi ngồi nghĩ tới Cha tôi ‘Một chữ vẫn là thầy’.
Sau mùng mười tết ta, tôi lại mang tất cả đèn và đồ trang trí cất đi, để dành cho năm sau. Những năm tôi không về lại Sóc Trăng, tôi thường điện thoại thăm hỏi chúc tết Cha Mẹ và Cha tôi hỏi
‘Khi nào con về treo đèn và trang trí phòng khách ?’
‘Dạ, con sẽ thu xếp về’ tôi nói .
Bao nhiêu năm xa quê, lòng tôi vẫn nhớ hoài ngày tết cổ truyền của dân tộc, mặc dù ngày chính xác rất khó nhớ nếu không nhờ qua internet, nhưng trong tâm trí người xa quê lúc nào cũng nghĩ :
‘Ta về ta tắm ao ta, dù trong dù đục, ao nhà vẫn hơn’.
Ngày mùng một là ngày vui của mọi người, còn tôi thì là ngày buồn nhất trong đời, vì Cha tôi đã đi xa mà lời căn dặn đó tôi vẫn không quên. Mong một ngày về lại quê hương, được thưởng thức những ngày tết nguyên đán với pháo hoa, nhành mai, nhành đào, bánh tét, bánh trưng xanh, mứt tết., được những buổi ăn chay đầu năm ngon miệng. Cá lóc nướng Thái Lan, gà luộc Singapore, càry Malaysia, kim chi Hàn Quốc, moule Bỉ, spaghetti Ý, paëlla Tây Ban Nha,couscous Marốc., tôi đã từng ăn nhưng vẫn không bằng món bánh tét nếp dẻo mà Mẹ tôi phải thức canh thâu đêm cho nó chín mềm, những món ăn mà Mẹ tôi làm chuẩn bị cho mấy ngày tết, thịt kho hột vịt, bánh tét củ kiệu, gà xé phay, lẫu thập cẩm, mứt bí, mứt cà ...anh em chúng tôi tụ họp những ngày tết, quây quần bên bàn ăn, nghe Cha tôi dạy dỗ và triết lý đời, ngày ấy xa quá, tôi mong ngày ấy đến nhanh hơn để được thấp một nén nhang trên Mộ phần Cha tôi ngày mùng một Tết và xin người tha thứ ‘Ngày Cha mất tôi không thể về’, nhưng ngày gặp lại Cha tôi chắc chỉ là trong mơ.
Xuân đến bao lần xa quê Mẹ
Gượng xứ Người nghĩ chút bâng quơ.
Ai đó mang ngày Đông tiễn biệt !?
Khoát vào đời chiếc áo nàng Xuân.
Mẹ già ơi, cha ở đâu? Bao giờ ta gặp
Quê hương đâu? Một nỗi nhớ mong
Ðợi Xuân về bên thềm hoang vắng
Đón Tết sang trong cửa cô đơn.
Ai về quê Việt cho tôi nhắn
Xin hộ giùm tôi một ít mùa Xuân.
Ở đây vẫn cỏ, cây, hoa, lá ......
Vẫn bốn mùa. Nhưng vẫn thiếu mùa Xuân.
Xuân này bao mùa xa quê Mẹ.
Được. Mất. Còn. Xuân để yêu thương.
Hay thời gian chỉ là cõi vô thường
Để ngậm ngùi buồn thân viễn xứ
(Trích thơ –viễn xứ)
Snowynguyen 2010